Καθώς αυξάνεται η παραγωγή ζωοτροφών και οι απαιτήσεις σε πρώτες ύλες, η ανάγκη για ποιοτικές και ασφαλείς ζωοτροφές γίνεται μεγαλύτερη. Οι μυκοτοξίνες αποτελούν έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους στη διαχείριση των ζωοτροφών και έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των ζώων, αλλά και των ανθρώπων.
Οι μυκοτοξίνες είναι μεταβολίτες, δηλαδή υποπροϊόντα, του μεταβολισμού των μυκήτων, καθώς αυτοί αναπτύσσονται στο ξενιστή που έχουν προσβάλλει (καρποί, ζωοτροφές, κ.ά.). Συνήθως μυκοτοξίνες παράγονται από μύκητες των γενών Aspergillus, Penicillium, Alternaria, και Fusarium. Μέχρι τώρα έχουν ανακαλυφθεί περισσότερες από 300 μυκοτοξίνες, ωστόσο, αυτές που ξέρουμε ότι προσβάλλουν ζωοτροφές και προκαλούν σοβαρά προβλήματα στην υγεία των ζώων, ανήκουν κυρίως σε πέντε ομάδες μυκοτοξινών: τις αφλατοξίνες, τις φουμονισίνες, τις ωχρατοξίνες, τα τριχοθεκένια και η ζεαραλενόνη.
Οι μυκοτοξίνες μπορούν να προκαλέσουν στα ζώα απώλεια βάρους, μείωση της παραγωγής, δυσλειτουργία του πεπτικού συστήματος, προβλήματα στη λειτουργία του ήπατος και πολλά ακόμα. Όσον αφορά τους ανθρώπους, οι περισσότερες μυκοτοξίνες έχουν χαρακτηρισθεί καρκινογόνες και η κατανάλωση προσβεβλημένων ιστών ζώων ή προϊόντων τους (γάλα, αυγά, κ.ά.), τους εκθέτει στους παραπάνω κινδύνους.
Μέτρα πρόληψης
Ξεκινώντας από το χωράφι, θα πρέπει να ελαχιστοποιήσουμε τις εστίες των μυκήτων. Συνθήκες στρες (ξηρασία, υγρασία, κ.ά.), αυξάνουν τις προσβολές των φυτών από μύκητες, οι οποίοι θα παράγουν μυκοτοξίνες αργότερα. Κατά την συγκομιδή, στόχος μας είναι το μικρότερο δυνατό ποσοστό σε σπασμένους σπόρους, που προσβάλλονται ευκολότερα από τους μύκητες. Σπόροι με υψηλή υγρασία ή θερμοκρασία, θα πρέπει να χειρίζονται ανάλογα, ώστε να έρθουν στα επιθυμητά ποσοστά αποθήκευσης.
Οι χώροι αποθήκευσης, είτε πρόκειται για οριζόντιες αποθήκες, είτε για σιλό, θα πρέπει να είναι καθαροί και απολυμασμένοι, πριν την παραλαβή των προϊόντων (σπόροι). Οι δημητριακοί καρποί πρέπει να αποθηκεύονται με υγρασία κάτω του 14%, για να μην επιτραπεί η προσβολή τους από μύκητες. Ο αερισμός των προϊόντων είναι απαραίτητος, ειδικά σε μεγάλες διαφορές θερμοκρασίας προϊόντος-εξωτερικού χώρου. Μηχανήματα ψύξης σιλό, έχουν δώσει τα καλύτερα αποτελέσματα στον έλεγχο των αποθηκευμένων προϊόντων.
Αντιμετώπιση προσβολής
Εφόσον έχουμε πάρει όλα τα παραπάνω μέτρα και αποθηκεύσουμε το προϊόν μας, τότε προχωρούμε και σε εργαστηριακό έλεγχο δειγμάτων του, ώστε να έχουμε μια πιο «καθαρή» εικόνα.
Αν παρόλα τα μέτρα που έχετε λάβει, το προϊόν σας είναι προσβεβλημένο, ανάλογα με το επίπεδο της προσβολής, υπάρχουν ορισμένες λύσεις. Μέχρι ένα ορισμένο επίπεδο, ανάλογα με το ζώο και το στάδιο της ζωής του, μπορούμε με προσθήκη μυκοδεσμευτικών ουσιών, να χρησιμοποιήσουμε το προσβεβλημένο προϊόν. Υπάρχουν πολλές ουσίες με μυκοδεσμευτική δράση, από απλά φυσικά πετρώματα, όπως ο ζεόλιθος, έως πιο σύνθετες λύσεις, με συνδυασμούς υλικών, όπως θαλάσσιων φυκών, ζωντανής μαγιάς και πολλών άλλων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ορίσει τα επιτρεπτά όρια παρουσίας κάθε μυκοτοξίνης σε ζωοτροφές και με βάση αυτό, μπορείτε να διαχειριστείτε το προϊόν σας. Αν το ποσοστό μυκοτοξινών είναι πολύ μεγάλο, το προϊόν θα πρέπει να καταστραφεί.
Στην Ένωση Αγροτών Σερρών κάνουμε τακτικούς ελέγχους για μυκοτοξίνες, στις πρώτες ύλες που παραλαμβάνουμε,
συνεργαζόμενοι με πιστοποιημένα εργαστήρια της Ελλάδας, ώστε να είμαστε
σίγουροι για την ποιότητα του προϊόντος που σας προσφέρουμε.
Πεταλάς Αλέξανδρος,
Γεωπόνος,
Προϊστάμενος Εργ. Ζωοτροφών
